Na ostateczną wysokość zachowku w sposób istotny może wpływać wysokość odsetek. Na wysokość odsetek wpływa z kolei najbardziej termin, od którego odsetki te powinny być płatne. Termin ten jest z kolei związany z terminem wymagalności zachowku.
W nauce prawa cywilnego i orzecznictwem sądowym nie ma jednolitych poglądów co do tego, od kiedy powinny być płatne odsetki od zachowku. Stwarza to szerokie pole do interpretacji, a skutkiem tego może być ustalenie wysokości rzeczywistej kwoty do zapłaty tytułem zachowku (rozumianej jako sam zachowek + odsetki) w różnych wysokościach.
Najczęściej termin wymagalności roszczenia o zapłatę zachowku ustalany jest na jeden ze wskazanych poniżej czterech sposobów:
- od dnia wezwania zobowiązanego do zapłaty zachowku,
- od daty ogłoszenia testamentu,
- od chwili określenia przez sąd wysokości zachowku według cen z daty orzekania o wysokości zachowku,
- od chwili stwierdzenia nabycia spadku.
Wezwanie do zapłaty zachowku
W kodeksie cywilnym nie ma przepisu określającego termin wymagalności zachowku, należy, zatem sięgnąć do przepisu ogólnego regulującego termin wymagalności świadczenia.
Przepis ten stanowi, że jeśli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony, ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania zobowiązania.
Roszczenie o zachowek jest roszczeniem bezterminowym i jego wymagalność rozpoczyna się niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania zobowiązania. Pogląd ten wydaje się być najczęściej stosowany przez sądy.
Ogłoszenie testamentu
Przepis art. 1007 par. 1 Kodeksu cywilnego stanowi, iż „roszczenia uprawnionego z tytułu zachowku oraz roszczenia spadkobierców o zmniejszenie zapisów zwykłych i poleceń przedawniają się z upływem lat pięciu od ogłoszenia testamentu”.
Termin przedawnienia rozpoczyna się od dnia wymagalności roszczenia. Jeżeli roszczenie przedawnia się z upływem pewnego okresu od dnia ogłoszenia testamentu, to jednocześnie dzień ogłoszenia testamentu jest dniem wymagalności roszczenia o zapłatę zachowku. I od tego dnia mogą być naliczane odsetki.
Ustalenie przez sąd wysokości zachowku
Skoro ustalenie wartości spadku w celu określenia zachowku oraz obliczenie zachowku następuje według cen z chwili orzekania przez sąd o zachowku, to odsetki powinny być naliczane dopiero od daty wyrokowania w sprawie przez sąd pierwszej instancji.
We wcześniejszym okresie nie jest bowiem znana wysokość zobowiązania do zapłaty zachowku, która wynika przecież z cen ustalanych przez sąd.
Stwierdzenie nabycia spadku
Roszczenie o zachowek powstaje z chwilą stwierdzenia nabycia spadku. Przy obliczaniu wartości stanu czynnego spadku nie uwzględnia się pożytków (zarówno naturalnych jak i cywilnych), które powstały po otwarciu spadku. W zamian za to, uprawniony do zachowku może za czas od chwili wymagalności roszczenia o zachowek żądać odsetek.
Można, zatem bronić poglądu, że roszczenie o zachowek staje się wymagalne z chwilą stwierdzenia spadku”.
Termin płatności odsetek musi być badany na gruncie każdej sprawy indywidualnie
Ciekawy wydaje się również pogląd wyrażony w jednym z wyroków wydanych przez Sąd Apelacyjny w Krakowie, gdzie wskazano, że:
- roszczenie uprawnionego do zachowku staje się wymagalne wtedy, gdy możliwe jest określenie okoliczności istotnych dla ustalenia stosunku prawnego, który powstaje między uprawnionym do zachowku a spadkobiercą testamentowym;
- możliwość określenia elementów tego stosunku aktualizuje się z chwilą ustalenia treści testamentu, upływu terminu do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku przez spadkobiercę oraz ustalenia stanu masy spadkowej;
- w konsekwencji termin wymagalności roszczenia o zachowek nie da się oznaczyć generalnie dla wszystkich możliwych przypadków, lecz należy termin ten oznaczać indywidualnie w każdym konkretnym przypadku